شاید تاکنون اصطلاح PBL به گوشتان خورده باشد که در سیستم‌های آموزشی دانشجو- محور و مبتنی بر تئوری سازنده‌گرایی از شهرت و محبوبیت زیادی برخوردار است. در این مقاله به معرفی این روش می‌پردازیم.
در این روش آموزشی، دانشجویان با یک مساله یا سناریو مواجه می‌شوند که خود باید در مورد آن تحقیق و دانش مورد نیاز برای حل آن مساله را به دست آورند. در این روش، دانشجویان، با مواجهه با سناریو، برای خودشان اهدافی در نظر می‌گیرند، و در یک مرحله به صورت مستقل و خودمحور در مورد آن مطالعه می‌کنند. سپس در گروههایی قرار می‌گیرند و در آن گروه به بحث و تبادل نظر می‌پردازند و در نتیجه آن، دانشی را که در مورد موضوع مورد نظر تاکنون کسب کرده‌اند، را اصلاح کرده، گسترش می‌دهند و عمق می‌بخشند. بنابراین روش PBL، فی نفسه یک روش برای حل مساله نیست، بلکه در این روش سناریوهایی متناسب با نیازهای آموزشی دانشجو طرح می‌شود و دانشجو، به صورت خود محور به ساخت دانش مورد نیاز در آن موضوع می‌پردازد. به این ترتیب ضمن یادگیری موضوع، مهارتهای حل مساله وی هم گسترش می‌یابد. علاوه بر مهارتهای حل مساله، مهارتهای کار تیمی، مهارتهای ارتباطی، تبادل اطلاعات و احترام به دیگران را هم فرا می‌گیرد و در ضمن مسئولیت یادگیری را هم بر عهده می‌گیرد.
اگر چه تکنیک PBL به صورت کاملا مشخص در متون ذکر شده است، اما گاها به صورت تغییر یافته و در مراحل کمتر هم مورد استفاده قرار گرفته است. ضمنا اخیرا به صورت آنلاین هم انجام می‌شود. در این روش نقش استاد و دانشجو به صورت توتور و توتی (Tutor & Tutee) تعریف می‌شود. برای بر عهده گرفتن نقش توتور در این روش آموزشی که نقش تسهیلگری بر عهده دارد، نیاز نیست که استاد آن درس باشیم. بلکه برای این کار می‌توان، از دانشجویان برتر یا سال بالاتر استفاده کرد که برای این منظور آنها را آموزش می‌دهیم. در این روش، دانشجویان در گروههای هشت تا ده نفری قرار می‌گیرند و هر گروه علاوه بر توتور (تسهیلگر)، دارای یک سرگروه و منشی (کاتب) هم هست. منشی مسئول یادداشت کردن بحثها و نتیجه‌گیریها در هر گروه است.
اما مراحل کلاسیک انجام PBL چگونه است؟ مراحل کلاسیک انجام PBL که به هفت گام ماستریخت شهرت دارند، در ادامه توضیح داده شده است:
مرحله 1 – هنگامی که برای اولین بار سناریو به دانشجویان معرفی می‌شود، اصطلاحات ناآشنای ارائه شده در سناریو را شناسایی و تعریف کنید تا همه به درک مشترکی نسبت به آن برسند. منشی گروه در این مرحله، لیست کسانی را که پس از بحث، بدون توضیح مانده‌اند، لیست می‌کند.
مرحله 2 – مسئله یا مشكلات مورد بحث را تعریف كنید. دانشجویان ممکن است نظرات مختلفی در مورد مسائل داشته باشند که همه آنها باید در نظر گرفته شود. منشی گروه در این مرحله لیستی از مشکلات توافق شده را ثبت می‌کند.
مرحله 3 – جلسه «طوفان فکری» راه بیندازید. هدف بحث در مورد مشکل (مشکلات) یا ارائه پیشنهاد توضیحات احتمالی بر اساس دانش قبلی دانشجویان است. دراین مرحله، دانشجویان از دانش یکدیگر بهره می‌گیرند و جاهایی که در آن نقص دارند را شناسایی می‌کنند. کاتب گروه تمام بحثها را در این مرحله ثبت می‌کند.
مرحله 4 – مراحل 2 و 3 را دوباره تکرار کنید اما این بار به هدف ارائه توضیحات در مورد راه‌حل‌های آزمایشی. کاتب در این مرحله هم، توضیحات و پیشنهادات را یادداشت و سازماندهی می‌کند.
مرحله 5 – بر اساس آنچه از مراحل قبلی در مورد نقص دانشی دانشجویان درک کردید، اهداف یادگیری را فرموله کنید. گروه در مورد اهداف یادگیری به توافق می‌رسند. توتور باید در این مرحله اطمینان حاصل کند که اهداف یادگیری متمرکز، قابل دستیابی، جامع و مناسب هستند.
مرحله 6 – یا مرحله مطالعه خصوصی. در این مرحله همه دانشجویان اطلاعات مربوط به هر هدف یادگیری را مطالعه و جمع می‌کنند (در این مرحله دانشجویان می‌توانند از کتب و منابع الکترونیکی استفاده کنند).
مرحله 7 – گروه نتایج مطالعه خصوصی را در گروه به اشتراک می‌گذارد و در مورد آن بحث می‌کنند. در این مرحله توتور باید دانشجویان را به صورت غیرمستقیم هدایت کند. نباید به سوالات دانشجویان به صورت مستقیم پاسخ بدهد، بلکه آنها را راهنمایی می‌کند که مثلا برای رسیدن به این جواب، فصل چند آن کتاب را مطالعه کنید و …. دراین مرحله توتور یادگیری دانشجویان را بررسی می‌کنند و ممکن است آن گروه را ارزیابی کند.
در انتها، بهتر است همه گروه‌ها جمع شوند و هر گروه گزارش خود را ارائه دهد. استاد درس می‌تواند، به صورت خلاصه و جمع‌بندی شده، در مورد موضوع، توضیحاتی به دانشجویان ارائه بدهد.
: Reference
ABC OF LEARNING AND TEACHING IN MEDICINE
